Rozmowa dnia - 31 października

 

Jolanta Danak-Gajda. Z wykształcenia etnolog i muzykolog, absolwentka Uniwersytetu im Adama Mickiewicza w Poznaniu. Od 1986 roku dziennikarka Polskiego Radia Rozgłośni Regionalnej w Rzeszowie. Na antenie radiowej zajmuje się m.in. problemami wsi i folklorem. Ponadto jest autorką reportaży radiowych, nagrodzonych w ogólnopolskich konkursach m.in. o mniejszościach etnicznych. Na co dzień zajmuje się redagowaniem wiadomości. Założycielka Komitetu Opieki nad Grobami Dziennikarzy Polskich na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.

 

 

 

 

 

Z jednej strony niewiele, ale jeśli spojrzeć na warunki w jakich pracujemy, to bardzo dużo. Komitet jest nieliczny a tak naprawdę działają dwie osoby, ja i Jacek Borzęcki, jeszcze do niedawna dziennikarz Radia Rzeszów zajmujący się tematyką Kresową. Zwykle jeździliśmy jego autem, niejako przy okazji reporterskich wyjazdów, kilkakrotnie – gdy już przestał pracować w Radiu i stał się bezrobotny – były to wyjazdy wyłącznie na cmentarz, można powiedzieć prywatne. Ale taki był nasz wybór, podjęliśmy się tego i daje nam to satysfakcję.  

 

 

Sukcesem jest to, że udało nam się odszukać prawie wszystkie mogiły, zidentyfikowane przez prof. Nicieję w jego publikacjach. Nie było to proste, ale pomogli nam dobrzy ludzie pracujący w archiwum, a szczególnie pani Ania Hoszko, przewodniczka po Łyczakowie, która jako była dziennikarka również interesowała się grobami dziennikarzy. Najwięcej problemów mieliśmy z grobowcem Tadeusza  Romanowicza – powstańca styczniowego, polityka i publicysty. Wiedzieliśmy, w którym polu jest pochowany i razem z młodzieżą szkolną ze Stalowej Woli, która sprzątała w ubiegłym roku mogiły powstańcze, przepatrzyliśmy grób po grobie i nie znaleźliśmy. Dopiero miesiąc później okazało się w czym problem. Otóż grobowiec jest, ale są w nim pochowani jacyś obcy ludzie – Ukraińcy. Pracownik archiwum pokazał nam przedwojenne zdjęcie grobowca, z którego w latach 40-tych XX w. usunięto szczątki Romanowicza, z pomnika zniknęły napisy, oraz metalowa płaskorzeźba z jego podobizną. „Nowi właściciele” grobowca pozostawili z boku na cokole napis ”Staraniem  przyjaciół i towarzyszy pracy” i nazwisko twórcy H.Perier.*

 

 

Udało nam się odnowić zaledwie dwa grobowce. Aleksandra Milskiego i braci Ludwika i Władysława Adolfa Inlenderów. Przy tym ostatnim pomogła rodzina – praprawnukowie Ludwika: Ewa Guski z Dusseldorfu i Paweł Goryński z Warszawy. W tym roku, 31 maja byliśmy wszyscy na cmentarzu, aby odebrać prace. Niestety nie były one zadawalająco wykonane, bo tydzień przed umówionym terminem wykonawcy się wycofali i trzeba było szukać następnych. To jest  poważny problem. Władze cmentarza dały nam taki warunek, aby prace wykonywały ekipy z Ukrainy. Tymczasem nie ma ich za wiele, a te które są mają mnóstwo pracy, bo Polacy starają się dbać o groby. To powoduje, że niewyobrażalnie windują ceny. Tak więc mamy zaledwie dwa grobowce uratowane i trochę opadł nam pierwotny zapał. Zniechęca mnie biurokracja np. w sprawozdawczości do MSWiA, ale powoli zdobywamy doświadczenie i mam nadzieję, że w przyszłym roku wstąpi w nas nowy duch.

 

 

Lwów w II połowie XIX, za czasów autonomii galicyjskiej był prężnym ośrodkiem kulturalnym, intelektualnym, myśli społecznej, ścierały się tu różne prądy i idee. Lwów był przede wszystkim miastem wielonarodowościowym, gdzie obok siebie żyli Polacy, oraz mocno spolonizowani Ukraińcy, Ormianie, Żydzi, Austriacy, Węgrzy, Czesi …  Posiadał bardzo prężne środowisko dziennikarskie, istniało wiele tytułów, w różnych językach, ale przede wszystkim w polskim.

 

 

Staram się robić reportaże, audycje publicystyczne. Ostatnio dwie audycje o Inlenderach. Ludwik był działaczem socjalistycznym , współpracował z Bolesławem Limanowskim i Bolesławem Czerwińskim, jego brat Adolf Władysław, był również socjalistą. Chcielibyśmy przygotować małą publikację poświęconą lwowskim dziennikarzom pochowanym na Łyczakowie, notka biograficzna, zdjęcie grobowca, plus zalecenia konserwatorskie i zainteresować środowiska dziennikarskie w Polsce, by „wzięły” w opiekę przynajmniej po jednym.   

 

 

Jego grobowiec znajduje się w pobliżu Marii Konopnickiej, można powiedzieć „za plecami”, ale jak go Jacek Borzęcki znalazł był całkowicie zakrzaczony, pokryty grubą warstwą mchu. W 2009 roku przed Świętem Zmarłych został odchwaszczony, wyczyszczony i po raz pierwszy zapaliliśmy na nim świeczkę.

 

 

Znaleźliśmy blisko 40 grobów, może się okazać, że więcej nie znajdziemy. Są one w różnym stanie, niektóre wymagają gruntownej konserwacji, a ta może kosztować nawet do ok. 30-tysięcy złotych, ale też są i takie które nie wymagają wielu prac. 

 

 

Na zbiórkę publiczną pieniędzy, które będą wydatkowane za granicą trzeba zgody MSWiA, MSZ i Ministerstwa Finansów. Pierwsza zbiórka już się zakończyła. Na razie nie prowadzimy nowej, bo mamy jeszcze problem z rozliczeniem. Ale w przyszłości będziemy ponownie zabiegać o zgodę i mam nadzieje, że ją dostaniemy. 

 

 

Byłam we Lwowie 22 października, zapaliłam wtedy znicze na Inlenderach i Milskim. Teraz nie planujemy żadnych spektakularnych akcji. Znicze zawiezie jak zwykle w tym czasie dziennikarka TVP Rzeszów Beata Wolańska i zapewne zaświeci na dziennikarskich mogiłach.

 

 

 

 

Rozmawiał: Marek Palczewski