Dorobek naukowy Feliksa Konecznego, wybitnego polskiego historyka i historiozofa, znanego głównie ze swojej nowatorskiej koncepcji cywilizacji, powinien być przedmiotem głębszej analizy każdego wolnościowca. Poza takimi dziełami jak „Polskie Logos a Ethos” czy „O wielości cywilizacyj”, Koneczny jest również autorem kilku dzieł o tematyce prawno- politycznej. Wśród nich, bez wątpienia, na uwagę zasługuje „Państwo i Prawo w Cywilizacji Łacińskiej”. Tę pozycję właśnie chciałbym pokrótce tu przybliżyć, zachęcając tym samym do jej lektury.


źródło: wiki.org

Prawo wyrosłe z etyki

   Już na początku swojej pracy Koneczny zabiera się za temat niezwykle trudny- mianowicie stosunku etyki do prawa. Autor zauważa, że „etyka powszechna” nie występuje, gdyż każda cywilizacja wytworzyła sobie własną, unikalna i różną od innych. Każda z nich wywodzi się z pierwotnych etyk rodowych; „w naturalnej kolei rzeczy, etyka wyprzedza prawo, a prawo ma być tylko pieczęcią na postulatach etycznych (…) Gdy prawo nie kroczy śladami etyki, powstaje jej dwoistość. Tego nie zniesie na dłuższą metę żadne zrzeszenie (…) Wszystkie słupy cywilizacji łacińskiej (…) oświadczały się za oparciem prawa o etykę, uważając za cel państwa, by uprawiało moralność w zorganizowanej zbiorowości, by było sprzężeniem etyki z polityką”. Obecnie prawo, zdaniem Konecznego, coraz bardziej staje się niezależne od etyki, co jest przyczyną silnej ingerencji władzy w życie społeczeństwa (prawo narzucone). Jego przeciwieństwem jest prawo wyłonione, czyli wywodzące się ze stosunków ludzkich bądź wierzeń. Podobnie jak prof. Rybarski, Feliks Koneczny zauważa, że aby prawo „było żywe”, musi mieć oparcie w „poczuciu moralnem” ludzi. Istotą słusznego prawodawstwa jest jego aposterioryzm. Całkowitym przeciwieństwem tego jest prawo aprioryczne, będące domeną systemów totalitarnych. A „im więcej prawa, tym mniej prawości.

   Warto zwrócić uwagę na pro-wolnorynkowość poglądów Konecznego: „Etyka rozwinięta w cywilizacji łacińskiej każe zmierzać do tego, by społeczeństwo posiadało jak największą ilość osób zamożnych na tyle, by były niezawisłymi ekonomicznie, co będzie zawsze najlepszym wstępem do niezależności moralnej (…) demokracja polega na tym, żeby każdy, kto chce robić, mógł się dorobić – w którejkolwiek z trzech kategorii walki o byt (materialnej, umysłowej i moralnej). Nie usuwa to szczebli, których żadna siła ludzka nigdy nie usunie. Im wyższy rozwój cywilizacyjny, tym większe trafiają się nierówności umysłowe; im zaś niższy, tym bardziej wszyscy są mniej więcej jednakowo nieoświeceni”.

Cztery ministerstwa

   Konecznego w dzisiejszych czasach należałoby zakwalifikować jako zwolennika „państwa minimum”. Koncepcja czterech ministerstw, jaką w swej książce wprowadził, wciąż zawstydza swą śmiałością niejednego liberała. Autor podkreśla, że „nadmiar ministerstw stanowi kulę u nogi, wprowadza chaotyczność” oraz obciąża budżet państwaDo prawidłowego funkcjonowania rządu wystarczą ministerstwa spraw wewnętrznych, zewnętrznych, skarbu i wojny. Resztą mogą zająć się przedstawiciele lokalnych społeczności-samorządy. W rękach państwa jedynym zakładem przemysłowym ma pozostać mennica. Koneczny wprowadził także nowatorski dwoisty system budżetowy: społeczno- samorządowy oraz państwowy. Pierwszy złożony jest z wpłat zrzeszeń terytorialnych i drobnych składek związków zawodowych. Jednostką gospodarującą budżetem społeczno- samorządowym na cele własne jest województwo. Pobór podatków pozostaje w gestii rządu. Zgodnie z zasadą od dołu do góry, podatki wpływają z gmin i powiatów do urzędów w miastach wojewódzkich, gdzie następuje ich rozliczenie i dokonuje się podziału- ile przechodzi do ministerstwa, ile pozostaje dla samorządu. Jest to bardzo skrócony zarys wizji Konecznego, w pełnej wersji opisany w książce.

   Ministerstwo wojny to „najlepszy klient” państwa. Polska armia musi być silna i nowoczesna, opierając się na rodzimej myśli technicznej, ponieważ położenie geopolityczne oraz doświadczenie wyniosłe z historii tego po prostu wymagają.

Minister spraw zagranicznych jest równocześnie ministrem handlu; zarówno handel jak i dyplomacja wzajemnie się przenikają. MSW staje się tworem apolitycznym, odpowiedzialnym wyłącznie za egzekutywę. Ministrowie są mianowani i usuwani przez głowę państwa- króla bądź prezydenta. Koneczny zauważa argumenty zarówno za republikańską jak i monarchiczną formą rządów.

Biurokracja- grzech przeciwko siódmemu przykazaniu

   „Cztery ministerstwa” oznaczają kres administracji papierzanej. Dla biurokracji miarą człowieczeństwa jest miara aktów, licencji, pozwoleń i zaświadczeń, które się posiada. Cały ten system narusza siódme przykazanie- nie kradnij! Kradzieżą czasu swoim obywatelom zajmują się setki urzędów i w ogóle całokształt funkcjonowania administracji papierzanej.”Gdyby pracowitą a bezcelową robotę biurokracji wypadło określić w jednym zdaniu, użyłbym porównania z termitami. Pozory wszędzie zachowane, na zewnątrz nie znać żadnej skazy, ale nie wolno dotknąć się niczego, bo zaraz się wszystko rozsypie, to jest próchno. Biurokracja wydrąża, sprowadza pustki”. Jak to zmienić, jak pozbyć się niepotrzebnych urzędników? Najpierw należy zarządzić bezwzględny zakaz zatrudniania nowych kadr w urzędach, a już istniejące będą przymusowo przechodziły na wcześniejszą emeryturę. Zwalniani urzędnicy powinni mieć wybór- owa wcześniejsza emerytura lub otrzymanie jednorazowej wypłaty w wysokości sumy dziesięcioletnich świadczeń emerytalnych celem kapitalizacji. „Skarb, choćby nawet przeciążony był w którym roku z tego powodu, zyska jednakże. Będzie to wydatek inwestycyjny. Zaraz następnego roku co za ulga! Po dziesięciu latach ni śladu po tych wydatkach”.

   Czy taki system w praktyce miałby szansę zadziałać zgodnie z oczekiwaniami Konecznego? Tego się pewnie, niestety, nigdy nie dowiemy. Z całą pewnością lektura jego dzieł to powinność każdego szanującego się zwolennika "państwa minimum"bowiem są one nietuzinkowym skarbcem ponadczasowych idei i teorii, które można skonfrontować z otaczającą nas rzeczywistością.

Udostępnij
Komentarze
Disqus

Jest to archiwalna wersja portalu. Nowa wersja portalu SDP.pl, dostępna pod adresem: https://sdp.pl