16 marca 2017 roku mija 65. rocznica powstania w Olsztynie Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich.
Ta dziennikarska organizacja utworzona 11 marca 1951 roku w Warszawie, w miejsce Związku Zawodowego Dziennikarzy RP, rok później ma już swoje regionalne struktury na Warmii i Mazurach. Pierwszym prezesem Oddziału został redaktor Zbigniew Wojakiewicz.
Do roku 1982 SDP było jedyną i powszechną organizacją środowiska dziennikarskiego w Polsce. W tym okresie odegrało ważną rolę w życiu kraju; w Październiku 1956 uczestniczyło w próbie demokratyzacji ustroju PRL; w latach 1980-1981 bardzo aktywnie współdziałało z ruchem „Solidarności”.
Nadszedł pamiętny Grudzień. W stanie wojennym Stowarzyszenie nie zaprzestało swojej działalności w obronie prawdy i dziennikarskiej niezależności, chociaż wielu dziennikarzy aresztowano, internowano, odebrano prawo wykonywania zawodu. Mało, oficjalnie zostało zlikwidowane. 20 marca 1982 roku prezydent Warszawy gen. Mieczysław Dębicki rozwiązał Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich w jego miejsce tworząc Stowarzyszenie Dziennikarzy PRL. Cały majątek SDP – m. in. Dom Dziennikarza w Warszawie przy ul. Foksal – został skonfiskowany i przekazany tej organizacji.
Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich nie przestało jednak istnieć. Jak podkreślają jego członkowie, którzy nie przystąpili do SD PRL, był to okres Podziemnego SDP. Prezesem był wówczas Stefan Bratkowski, wiceprezesem Maciej Iłowiecki i Jerzy Surdykowski, sekretarzem generalnym Dariusz Fikus, sekretarzami Krzysztof Klinger i Jacek Ratajczak. Dziennikarze wydawali podziemną prasę, współpracowali z demokratyczną opozycją.
Wyjście z podziemia i reaktywowanie SDP nastąpiło w 1989 roku, w Olsztynie – w czerwcu 1989. W wyniku wyborów, 25 września 1989 roku, pierwszym prezesem został red. Bohdan Kurowski. Od czerwca do grudnia 1989 roku udział w olsztyńskim oddziale SDP potwierdziło 46 dziennikarzy.
W marcu 2002 roku, z okazji 50-lecia Oddziału, ówczesna prezes J. Wańkowska-Sobiesiak pisała: „Nie zachowała się żadna dokumentacja, na podstawie której można by było przedstawić działalność olsztyńskiego SDP w tamtych latach. Wydarzenia z tego burzliwego okresu, kiedy zmienia się ustrój Polski, czemu towarzyszyły nie kończące się dyskusje polityczne, znamy dzięki relacji Zenona Złakowskiego, opublikowanej w książce W Olsztyńskiem bez przełomu (1992)”. Publikacja tego kronikarza olsztyńskiej „Solidarności”, a jak się okazuje również SDP-u, jest bezcennym źródłem zapisu na bieżąco historii olsztyńskiego środowiska dziennikarskiego czasu „przełomu”.
Jednak – jak się okazuje – nic w przyrodzie nie ginie. W minionej kadencji udało się dotrzeć do niektórych dokumentów, bądź ich kopii, m. in. z archiwów prywatnych Bohdana Kurowskiego i Zenona Złakowskiego. Na pewno warto również sięgnąć do archiwów IPN-u. Wprawdzie oryginałów dokumentów tam raczej nie znajdziemy, jeżeli wierzyć słowom ostatniego prezesa przed wprowadzeniem stanu wojennego i rozwiązaniem SDP, że archiwum Oddziału zostało w 1982 roku zniszczone. Czy było to działanie spowodowane strachem przed ówczesną władzą... być może, gdyż inną, sensowną przyczynę, trudno podać.
Okres reaktywacji SDP w Olsztynie był czasem trudnym. Złożyły się na to również spory związane z przejmowaniem (zakupem) „Gazety Olsztyńskiej”. J. Wańkowska-Sobiesiak w swoim tekście sprzed 15 lat pisała: „Spory ideologiczne nie ominęły również olsztyńskiego stowarzyszenia, a wręcz nasiliły się w czasie publicznej dyskusji na temat dalszej formuły "Gazety Olsztyńskiej", będącej bądź co bądź organem prasowym PZPR. Spory te nie wyszły na dobre stowarzyszeniu: jego szeregi opuścili niektórzy dziennikarze". Między innymi Adam Socha, Erwin Kruk, Zenon Złakowski, Maryna Okęcka-Bromkowa.
Po 17 miesiącach kierowania Oddziałem przez red. Kurowskiego, 6 listopada 1990 roku, podczas Walnego Zebrania Członków wybrano nowego prezesa. Został nim red. Tadeusz Prusiński. W skład Zarządu ponadto weszli m. in. ks. Benedykt Przeracki jako wiceprezes i Krystyna Wojtylak-Radwaniecka – sekretarz.
Po dwu kadencjach prezesowania red. Prusińskiego, przewodniczącym olsztyńskich żurnalistów wybrano dziennikarza olsztyńskiej rozgłośni – red. Sławomira Stelmaczonka. Na czas tej kadencji przypadło kolejne bolesne wydarzenie – sprzedaż „Gazety Olsztyńskiej” niemieckiemu właścicielowi. SDP zabrało wówczas głos w tej sprawie. Z okresu kadencji 1990-2002 archiwum olsztyńskiego SDP-u również nie istnieje.
Zatem w tym miejscu pragnę zwrócić się do żyjących członków naszego Stowarzyszenia, zwłaszcza ówczesnych prezesów, sekretarzy i członków Zarządu o pomoc w odtworzeniu historii tego czasu. Proszę o przekazanie do archiwum wszelkich materiałów, dokumentów, zdjęć, wspomnień.
Od roku 2002, gdy prezesem Oddziału zostaje Joanna Wańkowska-Sobiesiak, sytuacja przedstawia się już diametralnie inaczej. Jest pełna dokumentacja związana z pracami Zarządu Oddziału.
Okres od 2002 do 2011 roku to również czas rozwoju Stowarzyszenia w Olsztynie. Dzięki ówczesnej prezes następuje podjęcie ważnych inicjatyw, m. in. w 2004 roku powstaje miesięcznik społeczno-kulturalny „Bez Wierszówki”. W tym okresie następuje wzmocnienie pamięci o Sewerynie Pieniężnym i jego gazecie. 24 lutego 2004 roku delegacja Oddziału składa kwiaty obok głazu S. Pieniężnego, w kolejnych latach również na cmentarzu i przy pomniku obok OZGraf. Będzie to stanowiło punkt wyjścia do utworzenia w 2014 roku Szlaku Pamięci Seweryna Pieniężnego.
W połowie 2004 roku Oddział przeszedł na samodzielny system rozliczania się z Urzędem Skarbowym, zmienił miejsce swoich spotkań i dzięki życzliwości państwa Aliny i Alfreda Prusików korzystał z lokalu w Klubie Środowisk Twórczych przy ul. Nowowiejskiego 5A. Jak podkreśla prezes Wańkowska-Sobiesiak, Oddział po raz pierwszy uzyskał dotację na działalność od ówczesnego prezydenta Olsztyna. W 2006, później w 2009, Zarząd Oddziału występuje z inicjatywą nadania jednej z ulic w mieście imienia dziennikarki Maryny Okęckiej-Bromkowej (1922-2003). 15 marca 2007 roku na comiesięcznym spotkaniu dziennikarzy Oddziału podjęto stanowisko ws. lustracji dziennikarzy. Olsztyńscy żurnaliści zrzeszeni w SDP mimo burzliwej dyskusji nie podjęli uchwały, czy popierają lustrację, czy są jej przeciwni. Zarząd SDP w Warszawie poinformowali, że „zostawiają to sumieniom każdego z nich i nie chcą, by lustracja podzieliła środowisko”, to jednak sami członkowie Zarządu Oddziału złożyli oświadczenia lustracyjne. W 2009 roku zrodziła się także idea Konkursu im. Seweryna Pieniężnego. 17 października tegoż roku wręczono Nagrodę Główną i wyróżnienia pierwszej jej edycji.
W grudniu 2011 roku, po rezygnacji dotychczasowej prezes, na Nadzwyczajnym Walnym Zebraniu Oddziału nowym szefem został red. Leszek Lik. Kierował Oddziałem przez niespełna rok. Kadencję 2010-2013 dokończył już kolejny prezes Oddziału – Krzysztof Berent.
Dziś Oddział Stowarzyszenia w Olsztynie liczy 58 członków: 2 honorowych i 56 zwyczajnych. Biorąc po uwagę miejsce zamieszkania bądź pracy, członków Warmińsko-Mazurskiego Oddziału SDP spotkamy nie tylko na terenie województwa warmińsko-mazurskiego, ale także w Katowicach, Łodzi, Warszawie, a za granicą w Belgii, Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych. W tej chwili na przyjęcie do Stowarzyszenia oczekuje troje kandydatów, kolejni szykują się do złożenia deklaracji.
W skład obecnych władz statutowych Oddziału wchodzą: Grzegorz Radzicki – wiceprezes, Tobiasz T. Niemiro – skarbnik, Zbigniew Piszczako – sekretarz, Wojciech Ciesielski – członek Zarządu ds. wydawniczych. W skład Komisji Rewizyjnej wchodzą: Krzysztof Berent, Adam J. Socha i Agnieszka Gębczyńska; Komisji Członkowskiej – Jan Rosłan, Łukasz Czarnecki-Pacyński i Bożenna Ulewicz. Sąd Dziennikarski Oddziału stanowią: Martyna Seroka, Zdzisława Kobylińska i Aneta Markowska, rzecznikiem dyscyplinarnym zaś jest Andrzej Zb. Brzozowski. Od 2013 roku mam zaszczyt przewodniczyć Oddziałowi w Olsztynie, który obecnie nosi nazwę Warmińsko-Mazurskiego Oddziału Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich w Olsztynie.
*
Piętnaście lat temu prezes Joanna Wańkowska-Sobiesiak pisała: „Ponowne Oddział stoi przed koniecznością znalezienia siedziby. Sytuacja może się poprawić, kiedy dojdzie do realizacji projektu prezydenta Olsztyna, który obiecał przeznaczyć jeden z budynków przy ul. Dąbrowszczaków na siedzibę Domu Środowisk Twórczych, w którym kiedyś miało swoją siedzibę SDP”. Jak widać, na razie nic z tego nie wyszło.
Lokal to ważna sprawa. Jednak o wiele ważniejsi są członkowie, dziennikarze, którzy zechcieliby wspólnie działać, realizować projekty, wcielać w życie pomysły jednoczące wspólnotę żurnalistów Warmii i Mazur...
Zatem tego właśnie z okazji obchodzonego Jubileuszu, wszystkim dziennikarzom – i sobie – życzę.
Pomyślności w działaniach w roku Jubileuszu 65-lecia!
Ireneusz St. Bruski
Olsztyn, 16 marca 2017
Literatura: Archiwum Oddziału SDP w Olsztynie; Z. Złakowski, W Olsztyńskiem bez przełomu, Olsztyn 1992; E. Binder, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich. Historia, ludzie, dzieło..., sdp.pl/pws; J. Wańkowska-Sobiesiak, Pół wieku olsztyńskiego dziennikarstwa, „Forum dziennikarzy” 2002, nr 10.
