Spotkanie Klubu Publicystyki Kulturalnej SDP 5 lutego 2014 r.

To spotkanie poświęcone było polonii w Grecji – w przeszłości i w czasach obecnych.

Gośćmi Klubu byli tego dnia: prof. Jacek Knopek z Wydziału Politologii i Stosunków Międzynarodowych UMK w Toruniu; Marek Nadolski – urbanista, zamieszkały na stałe w Atenach; dr Paweł Krupka – poeta, tłumacz, były sekretarz Ambasady RP w Atenach.

Zapewne temat spotkania sprawił, że Klub odwiedziła tego dnia ekipa TVP Polonia.

1. W punkcie pierwszym spotkania zebrani uhonorowali kol. Bohdana Urbankowskiego, członka Klubu, laureata Lauru SDP za całokształt twórczości.

2. Przewodnicząca KPK dr Teresa Kaczorowska poinformowała o terminie i temacie następnego spotkania Klubu.

3. Właściwą część spotkania rozpoczęła prelekcja prof. Jacka Knopka nt. „Obecność Polaków w dziejach narodu i państwa greckiego”.

1. Obecność Polaków na ziemi greckiej datuje się – stwierdził prelegent – od okresu wypraw krzyżowych. W tym czasie pojawili się w Grecji pierwsi Polacy – uczestnicy krucjat. Druga grupa – to byli pielgrzymi do Ziemi Świętej, grupę trzecią stanowili rycerze zakonów rycerskich broniących chrześcijaństwa, wreszcie grupa ostatnia – to podróżnicy. Oczywiście była to mniejszość bardzo nieliczna.

2. Charakter kontaktów polsko – greckich zmienił się radykalnie w okresie zaborów. Wskazuje na to np. próba stworzenia na Peloponezie Rzeczpospolitej Polsko – Greckiej. Polacy uczestniczyli też w greckich ruchach narodowo – wyzwoleńczych (lata 1821 – 1829). Po wojnie krymskiej (1853 – 56) w Tesanii, na pograniczu grecko – tureckim, powstała polska osada wojskowa. Funkcjonowała ona kilkanaście miesięcy. Pozostały po niej przede wszystkim groby zmarłych na malarię.

Na przełomie XIX i XX wieku do Grecji przybyli polscy żołnierze w carskich mundurach (czasy zaborów) w ramach rosyjskiego korpusu ekspedycyjnego, mającego „uspokoić sytuację” po tureckiej rzezi, dokonanej podczas powstania na Krecie („siły stabilizacyjne” pod egidą Zachodu). W Retino na krecie jest do dziś 18 polskich grobów tych, którzy tam zmarli.

Etap kolejny – to lata tuż po zakończeniu I wojny światowej. W Grecji pojawili się znów polscy żołnierze – tym razem w mundurach alianckich (rosyjskich). Wiązało się to z wojną domową w Rosji Carskiej, Polaków wcielano siłą zarówno do oddziałów „czerwonych, jak i „białych” (głównie „daenikinowcy”).

Następnie prelegent wspomniał o działalności polskich misjonarzy – jezuitów Antoniego Kuczyńskiego i Dominika Osmołowskiego. Gdy w Rosji doszło do wypędzenia jezuitów, dwaj z nich trafili właśnie na wyspy greckie. Wspomniał też o polskich emigrantach.

Ostatnią grupą, o której wspomniał mówca, byli podróżnicy, ale także nauczyciele, stypendyści gimnazjów Galicji, uczący w szkołach niepodległego już państwa greckiego.

Ostatnim omawianym przez prof. Krupkę okresem tworzenia się stosunków polsko – greckich są lata 20. XX w. do końca lat 70. Oba niepodległe już państwa szybko nawiązały stosunki dyplomatyczne.

Po klęsce wrześniowej grupa Polaków trafiła do Grecji, gdzie walczyła w komunistycznej partyzantce. Byli też uciekinierzy z robót przymusowych w Organizacji Todt.

Po wojnie, w latach 1946 – 49, dotarła do Polski grupa greckich uchodźców wojny domowej w liczbie ok. 14 tys. Kostek Joriadis, Eleni – to uchodźcy z tamtych czasów, którzy znaleźli w Polsce nową ojczyznę. Część z nich zaczęła wracać po r. 1974, po upadku junty wojskowej. Obecność swą związaną z misjami naukowymi zaznaczył w Grecji prof. K. Michałowski, a zainteresowania Grecją dowiedli też pisarze, np. Jan Parandowski.

4. Kolejnym mówcą był dr Paweł Krupka z Wydziału „Artes Liberales” (wcześniej – OBTA, Ośrodek Badań nad Tradycją Antyczną), który mówił o najnowszych stosunkach polsko – greckich, do r. 2004. Był to, jak powiedział, okres najświetniejszy w tych wzajemnych relacjach.

Niewielka w l. 70 polonia grecka zaczęła rozwijać się znacząco w zw. z powstawaniem mieszanych małżeństw, repatriacji uchodźców etc. Ale prawo greckie było wtedy dla nowych „osadników” b. restrykcyjne jeśli idzie o osiedlanie się, pracę itd.

Ważnym momentem wzrostu liczbowego polonii w Grecji był stan wojenny – pojawiło się wtedy wielu emigrantów – uchodźców.

Przełomowy moment w dziejach dzisiejszej Grecji stanowiły Igrzyska Olimpijskie w Atenach. Do 2004 r. kraj rozwijał się dynamicznie, potem – zaczęła się recesja. Poprawiły się warunki formalne (obywatelstwo UE znosiło ww. ograniczenia), ale pogorszyły się warunki ekonomiczne.

Ale największy rozkwit polskiego życia w Grecji to były lata 90. Grecja się wtedy budowała, a tymi, którzy ją budowali, byliśmy my. Zjeżdżały do Grecji tłumy Polaków, zwłaszcza z regionów dotkniętych strukturalnym bezrobociem.

Szczególną uwagę poświęcił mówca edukacji i prasie polskiej. Ta ostatnia rozwinęła się znakomicie, sprzyjała tworzeniu się środowiska polskich twórców w Grecji, powstało znaczące polskie środowisko artystyczne w Atenach, zwłaszcza muzyczne, ale także plastyczne. Odgrywało ono znaczącą role w promocji polskiej kultury i w ogóle Polski.

5. Z kolei głos zabrał ostatni z gości, Marek Nadolski z Aten, urbanista, ale i dziennikarz.

Jak sam powiedział, zajmuje się głównie historią urbanistyki, szczególnie siecią osadniczą w czasach klasycznych, ale ponieważ żyje w środowisku polonijnym, jest wprowadzony w obecny stan polskiej mniejszości w Grecji.

Obecnie polonia w Grecji to ok. 12 tys. ludzi, co stanowi regres w stosunku do okresów jej największego rozkwitu. Struktura społeczna przedstawiała się następująco: pracownicy instytucji państwowych, rodziny polskie, czyli małżeństwa mieszane oraz emigracja zarobkowa, czyli głównie młodzież, przyjeżdżająca w poszukiwaniu pracy. Zawodowo wygląda to następująco: środowisko pracowników ambasady, środowisko szkoły polskiej w Atenach, środowisko duszpasterstwa akademickiego oraz organizacje i instytucje polonijne. Tu wchodzą instytucje polonijne, organizacje polonijne, media polonijne, polonijna sieć handlowo – usługowa.

Organizacji polonijnych wymienionych jest na stronach ambasady 13. Do najważniejszych należą: Towarzystwo Kultury Polskiej, Zrzeszenie Polaków w Grecji oraz Stowarzyszenie Polsko – Greckich Inicjatyw Kulturalnych.

Ambasada organizuje ważniejsze uroczystości, jak np. wigilie. Odbywają się także spotkania literackie.

Ważnym elementem jest pozaszkolna działalność polskich placówek oświatowych. Szczególnym zainteresowaniem cieszą się różnego rodzaju zajęcia fakultatywne. Jednocześnie frekwencja na nich pokazuje spadek liczby Polaków w Grecji.

Oczywiście szkoła pielęgnuje również polska tradycję przez obchodzenie polskich świąt narodowych. Nie zapomina się jednak również o greckich świętach narodowych.

Corocznie organizuje się także kiermasze przedświąteczne o charakterze charytatywnym, organizowane na rzecz greckiej Caritas.

Co do organizacji polonijnych – najważniejszą role odgrywa Zrzeszenie Polaków w Grecji. Zorganizowało ono np. wycieczkę do Myken czy Dzień Matki, w którym udział wzięła duża grupa Polonusów. Zainteresowaniem cieszą się też wystawy prac polskich malarek żyjących w Grecji.

Mówca zakończył przeglądem opinii Greków o sobie i o innych narodach w dobie obecnego kryzysu.

 

Oprac. WPK